ΑΝΑΠΛΑΣΗ ΣΤΑΘΜΟΥ ΗΣΑΠ ΚΑΤΩ ΠΑΤΗΣΙΩΝ
ΜΕΛΕΤΗ ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗΣ ΠΛΑΤΕΙΑΣ
Το 2001, στα πλαίσια της ανάπλασης των σταθμών των ΗΣΑΠ, ανετέθη στα συνεργαζόμενα γραφεία Δ+Ε ΨΑΡΡΟΣ ΑΤΕΜ και Δ.Λ. ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, η αρχιτεκτονική μελέτη ανάπλασης του σταθμού Κάτω Πατησίων.
Η μελέτη ανάπλασης του σταθμού έγινε από την( Δ+Ε ) ΨΑΡΡΟΣ ΑΤΕΜ
Ο σχεδιασμός της πλατείας και του περιβάλλοντος χώρου, έγινε από την Δ.Λ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ, αποτελούμενη από τους αρχιτέκτονες Μιχάλη Δωρή, Όλγα Λαμπριανίδου, Ευαγγελία Γιαχνή και Ελένη Σταυροπούλου.
Ο σταθμός των Κάτω Πατησίων βρίσκεται σε μια περιοχή με μεγάλο πληθυσμιακό και κυκλοφοριακό φόρτο, στην συμβολή των οδών Αχαρνών και Στρατηγού Καλάρη.
Ένα τμήμα του σταθμού βρίσκεται και σήμερα κάτω από την γέφυρα, από την οποία περνά η οδός Αχαρνών, ενώ το μεγαλύτερο τμήμα του βρισκόταν σε ανοικτό όρυγμα, το οποίο διχοτομούσε την περιοχή. Η επικοινωνία μεταξύ των εκατέρωθεν του ορύγματος οδών, γινόταν από μια μεταλλική πεζογέφυρα.
Γύρω από τον σταθμό είχαν αναπτυχθεί δραστηριότητες και χρήσεις τοπικού πολεοδομικού κέντρου, όπως μικρά εμπορικά καταστήματα, ταχυφαγεία, καφέ αλλά και υπαίθρια αγορά μικροπωλητών στα γύρω πεζοδρόμια.
Η περιοχή ασφυκτιούσε από τη συνεχή και ιδιαίτερα πυκνή κυκλοφορία αυτοκινήτων και τους εξαιρετικά περιορισμένους ελεύθερους χώρους.
Οι διαπιστώσεις αυτές οδήγησαν τους μελετητές στην πρόταση πλήρους κάλυψης του σταθμού, δημιουργίας πλατείας πάνω από τον σταθμό και πεζοδρόμησης των οδών Ψαρουδάκη και Ιωνίας, ώστε να εξασφαλιστούν χώροι για πιο άνετη κυκλοφορία των πεζών, αλλά και χώροι πρασίνου, αναψυχής, παιχνιδιού και πολιτιστικών δραστηριοτήτων. Παράλληλα, προτάθηκε η δημιουργία υπογείων διαβάσεων πεζών, κάτω από τις οδούς Αχαρνών και Καλάρη, καθώς και η κάλυψη του ορύγματος των γραμμών και πέραν της γέφυρας της οδού Αχαρνών, ώστε να αποκτήσει η ευρύτερη περιοχή, νέους ελεύθερους χώρους και χώρους πρασίνου. Η τελευταία αυτή πρόταση δεν προχώρησε πέραν του σταδίου της προμελέτης.
Ο σταθμός ανακατασκευάστηκε πλήρως.
Η κάλυψη του σταθμού έγινε με πλάκες οπλισμένου σκυροδέματος στηριζόμενες σε πλαίσια, ανοίγματος 15 περίπου μέτρων ανά 6 μέτρα, που γεφυρώνουν την απόσταση μεταξύ των εξωτερικών τοίχων των δύο απέναντι αποβαθρών.
Η οροφή του σταθμού, αποτέλεσε το δάπεδο της πλατείας που δημιουργήθηκε πάνω από αυτόν, και όρισε το σχήμα και το μέγεθός της. Έτσι προέκυψε μια στενόμακρη πλατεία πλάτους 15 μέτρων και μήκους περίπου 100 μέτρων, με μεγάλη υψομετρική διαφορά μεταξύ της στάθμης του δαπέδου της και της στάθμης των οδών, εκατέρωθεν του ορύγματος των σιδηροτροχιών, κυρίως στη νότια πλευρά της.
Στον σχεδιασμό της πλατείας εντάχθηκε και η πεζοδρόμηση της οδού Ψαρουδάκη και τμήματος της οδού Ιωνίας μεταξύ Ψαρουδάκη και Κριτοβούλου.
Οι περιορισμοί σχεδιασμό της πλατείας ήταν πολλοί . Οι κυριότεροι από αυτούς :
Α. Το δάπεδό της-οροφή του σταθμού, πλάκα από οπλισμένο σκυρόδεμα .
Β. Οι μεγάλες υψομετρικές διαφορές από τους δρόμους που την περιέβαλλαν.
Γ. Το επίμηκες σχήμα της.
Δ. Και τέλος, το κτιριολογικό πρόγραμμα των ΗΣΑΠ, που προέβλεπε κατασκευή κτηρίων στο χώρο της πλατείας, ενός αναψυκτηρίου και ενός καταστήματος-εκδοτηρίου εισιτηρίων.
Αποτέλεσμα αυτών των παραμέτρων – περιορισμών ήταν:
· Η αδυναμία ενοποίησης της νέας πλατείας και των δρόμων που την περιέβαλλαν, κυρίως προς την δυτική και νότια πλευρά της.
· Ο περιορισμός του πρασίνου, στα πρανή της πλατείας.
· Η πλακόστρωση, βασική αλλά και υποχρεωτική επιλογή στην διαμόρφωσή της.
· Η κατασκευή ελαφρών διάφανων μεταλλικών κτηρίων και στεγάστρων.
· Η εκτεταμένη και υψηλών απαιτήσεων στεγάνωση – μόνωση του δαπέδου της, που αποτελεί την οροφή του σταθμού .
Στο στάδιο της οριστικής μελέτης διαμόρφωσης της πλατείας, τον Σεπτέμβριο του 2001, η πρότασή μας περιελάμβανε:
- Εκτεταμένο δίκτυο μεταλλικών κατασκευών, αποτελούμενο από κτήρια, στέγαστρα και πέργκολες, εναλλαγή υπαίθριων, ημιυπαίθριων και κλειστών χώρων, επικοινωνία – σύνδεση σταθμού – πλατείας.
- Πλακόστρωση της πλατείας..
- Φύτευση και καταρράκτες στα πρανή της .
- Φωτισμό πλατείας και κατασκευών.
Α. Το δίκτυο των μεταλλικών κατασκευών αποτελούσαν:
· Τα στέγαστρα των δυο νέων εισόδων – εξόδων του σταθμού.
· Τα κτίρια του αναψυκτηρίου και του καταστήματος-εκδοτηρίου εισιτηρίων.
· Στέγαστρα και πέργκολες σύνδεσης των εισόδων – εξόδων του σταθμού και των κτηρίων.
· Τους ανελκυστήρες.
· Τα προϋπάρχοντα αναπηρικά περίπτερα.
Οι είσοδοι – έξοδοι προέκυψαν σε νέες θέσεις, λόγω της ανακατασκευής του σταθμού. Η είσοδος – έξοδος προς Πειραιά, τοποθετήθηκε προς την οδό Στρατηγού Καλάρη, παράλληλα στον άξονα Βορρά – Νότου και ο ανελκυστήρας της, στην ίδια πλευρά, με είσοδο τόσο από την πλατεία, όσο και από το επίπεδο της πεζοδρομημένης οδού Ιωνίας. Η αντίστοιχη είσοδος – έξοδος προς Κηφισιά, τοποθετήθηκε στο πεζοδρόμιο της Αχαρνών, παράλληλα προς την κατεύθυνση της οδού.
Τα νέα μεταλλικά κτήρια τοποθετήθηκαν πάνω στον άξονα Βορρά – Νότου της πλατείας. Το αναψυκτήριο, στην νότια πλευρά της, την πλέον απομακρυσμένη από τον θόρυβο των αυτοκινήτων και με θέα στις ανοικτές σιδηροτροχιές προς Ομόνοια – Πειραιά. Το κατάστημα – εκδοτήριο, στην βόρεια πλευρά της, συσχετιζόμενο με την κίνηση των πεζών από και προς τον σταθμό.
Στο μέσον της πλατείας, δημιουργήθηκε ο βασικός άξονας κίνησης από Αχαρνών προς Ιωνίας, με στέγαστρο και πέργκολα. Στην δυτική πλευρά της πλατείας και παράλληλα προς τον άξονα Βορρά – Νότου, δημιουργήθηκε γραμμικό στέγαστρο, μήκους 50 περίπου μέτρων, μέσω του οποίου, μπορεί κάποιος να προσεγγίσει την δυτική είσοδο – έξοδο του σταθμού και το εκδοτήριο εισιτηρίων. Το στέγαστρο, θα μπορούσε ακόμα να λειτουργήσει, σαν χώρος καλλιτεχνικών εκθέσεων .
Ακόμα Προτάθηκε
Β. Πλακόστρωση ενταγμένη σε έναν αυστηρό κάνναβο παράλληλο προς τους βασικούς άξονες συμμετρίας της πλατείας, που τονίζει το επίμηκες σχήμα της. Χρησιμοποιήθηκαν στιβαρά φυσικά υλικά, απλά και ανθεκτικά, με συνδυασμό υπόλευκου μαρμάρου Βεροίας λείου και χτενιστού, φιλέτων μαρμάρου Καβάλας, φυσικών κυβολίθων και πλακών μαρμάρου με ειδικές αυλακώσεις για τη ζώνη κίνησης ατόμων με μειωμένη όραση.
Γ. Διαμόρφωση των πρανών εκατέρωθεν της πλατείας με καταρράκτες και πράσινο. Οι υψομετρικές διαφορές πλατείας πεζοδρόμων αλλά και η μορφή των πλαισίων κάλυψης του σταθμού, επέτρεπαν την δημιουργία καταρρακτών στα πρανή της ,ώστε το νερό σε συνεχή ροή μεταβλητό, ελεύθερο, δροσερό να παραπέμπει στη φύση, μέσα σε ένα ασφυκτικό αστικό περιβάλλον. Για την φύτευση προτάθηκαν δένδρα, θάμνοι και αναρριχώμενα φυτά του Αττικού τοπίου, όπως: γαζίες, μπρούνοι, γλαυκό κυπαρίσσι, αγγελική, αγιόκλημα, δάφνη, πικροδάφνη, και άλλα
Προτάθηκε
Φωτισμός της πλατείας και του ευρύτερου χώρου:
· Με φωτιστικά σώματα γενικού φωτισμού σε ιστό, σε γραμμική διάταξη κατά μήκος του άξονα βορρά - νότου
· Με προβολείς ανάδειξης κτηρίων, ειδικών κατασκευών και στεγάστρων.
· Με προβολείς ανάδειξης φύτευσης.
· Και με επίτοιχα φωτιστικά.
Ε. Στο σημείο συνάντησης της οδού Αχαρνών με τη νέα κατασκευή του σταθμού, προτάθηκε η δημιουργία μεγάλου ανοίγματος φωτισμού, στο δάπεδο της πλατείας, ώστε το φυσικό φως, να εισχωρεί και να διαχέεται στις αποβάθρες. Καθώς και η τοποθέτηση ενός γλυπτού, σήματος του σταθμού, ορατού από την γύρω περιοχή, σαν εικαστική παρέμβαση στον χώρο. Από τους μελετητές σχεδιάστηκε η κάλυψη του φωτιστικού ανοίγματος.
Τέλος ιδιαίτερη μέριμνα δόθηκε στην πρόσβαση , τόσο στον σταθμό όσο και στην πλατεία, ατόμων με αναπηρία και μειωμένη όραση.
Ο εργοδότης (ΗΣΑΠ), για οικονομικούς λόγους, περιόρισε τις μεταλλικές κατασκευές και ζήτησε, ισχυριζόμενος αδυναμία συντήρησης, την μετατροπή των καταρρακτών, σε πρανή πρασίνου.
Έγιναν οι απαραίτητες προσαρμογές στην μελέτη εφαρμογής…
Και οι «απαραίτητες» περικοπές στην κατασκευή.
Δεν κατασκευάστηκαν:
· Τα στέγαστρα και οι πέργκολες.
· Το αναψυκτήριο.
· Τα νέα περίπτερα.
Δεν εφαρμόστηκαν:
· Οι επενδύσεις των δομικών στοιχείων .
Δεν υλοποιήθηκε :
· Η πεζοδρόμηση και διαμόρφωση των οδών Ψαρουδάκη και Ιωνίας.
Η πλατεία κατασκευάστηκε με δαπάνες των ΗΣΑΠ και αποδόθηκε στον Δήμο Αθηναίων.
Υλοποιήθηκαν επιμέρους κατασκευές, ασύνδετες μεταξύ τους, με ευτελισμό των υλικών και πλήθος κακοτεχνιών. Η πλακόστρωση εφαρμόστηκε με τροποποιήσεις, κυρίως στο μέγεθος των πλακών, για λόγους οικονομίας.
Υποβαθμίστηκε η φύτευση
Και εφαρμόστηκε με μικρομεταβολές των θέσεων ο γενικός φωτισμός,
Το αποτέλεσμα: κυρίαρχα στοιχεία της πλατείας να αποτελούν, το κενό κτίριο του καταστήματος–εκδοτηρίου,
Το γλυπτό, αποτέλεσμα καλλιτεχνικού διαγωνισμού
Οι ανελκυστήρες του σταθμού
και το παλιό αναπηρικό περίπτερο που μεταφέρθηκε σε νέα, δεσπόζουσα θέση στο κέντρο της πλατείας.
Η σημερινή εικόνα της πλατείας ; χωρίς σχόλια.
Παρουσίαση PDF